Czas czytania: 5 minuty

autor: Odder Being

Ostatnio otrzymałam pytanie od rodzica dziecka „2E” ¹,²:
Nauczyciel skarżył się, że dziecko jest wobec niego „lekceważące” i poprosił rodzica, by porozmawiał z nim o konieczności przestrzegania poleceń. Niestety, to doświadczenie jest codziennością dzieci neuroatypowych na całym świecie – ich naturalne zachowanie wobec osób w pozycji władzy (czyli wobec rodziców, nauczycieli, lekarzy, i w ogóle osób dorosłych) jest często postrzegane jako brak szacunku. Ale czy to słuszne? I czego możemy się nauczyć od tych dzieci, jak wzbogacić codzienność i swoje relacje?

Czy styl się liczy?

Jeśli pracowałeś(-aś) nad związkiem, prawdopodobnie słyszałeś(-aś) o językach miłości. Jest ich pięć: dotyk fizyczny, słowa afirmacji, drobne przysługi, dawanie i otrzymywanie prezentów i wspólne spędzanie czasu. Mówiąc prosto, języki miłości opisują, jak okazujemy miłość innym. Pomagają też zrozumieć, jak inni okazują miłość nam. Na przykład, jeśli twoim językiem miłości jest dotyk, możesz poczuć się niekochany(-a), gdy partner nie lubi bliskości fizycznej. Zrozumienie jego języka miłości (powiedzmy, że są to „przysługi”) może pomóc ci dostrzec, że choć nie potrzebuje on dotyku, wyraża swoją miłość, wykonując dodatkowe obowiązki domowe, robiąc Ci drugie śniadanie albo wykonując informatyczne poprawki na Twojej stronie internetowej. W ten sposób języki miłości pomagają nam zrozumieć różnice w postrzeganiu uczuć.

Podobne podejście możemy zastosować do innych pozytywnych emocji, takich jak szacunek. Kiedy nie rozpoznajemy wzajemnie sposobów, w jakie okazujemy sobie szacunek, możemy poczuć, że inni nas lekceważą. Tymczasem oni mogą uważać, że darzą nas dużym szacunkiem. Różnimy się przecież środowiskiem, kulturą i sposobem myślenia, przez co nasze zrozumienie szacunku często ginie w tłumaczeniu.

Mówimy o szacunku, czyli o czym?

Najpierw określmy definicję szacunku, żeby mieć jasność. Oxford proponuje dwie definicje:

1. Uczucie głębokiego podziwu dla kogoś lub czegoś, wzbudzane przez ich umiejętności, cechy lub osiągnięcia.
2. Odpowiednie uwzględnienie uczuć, życzeń lub praw innych.

Ogólnie rzecz biorąc, trudno oczekiwać głębokiego podziwu od innych. Podziw może być jedynie szczery – jeśli ktoś nas nie podziwia, cóż… albo musimy to zaakceptować, albo sami musimy się postarać.

Lepsza jest druga definicja: „należyte uwzględnienie (…) innych”, czyli uznanie, że inni są na tyle wartościowi, iż liczymy się z nimi, ich potrzebami i opiniami.

Mając już tę definicję, przejdźmy do sposobów, w jakie możemy okazywać szacunek.

8 stylów szacunku
(Odder Being zastrzega w tym miejscu, że w przyszłości może zmienić i rozwinąć swój pomysł o stylach okazywania szacunku – przyp. BB)

Kiedy zależy nam na potrzebach drugiej osoby, staramy się komunikować z nią w sposób, który te potrzeby zaspokoi. Robiąc to, zwykle opieramy się na własnym systemie potrzeb. W ten sposób możemy wyróżnić cztery różne osie:

• Przejrzystość vs Spokój. Jeśli stawiasz na przejrzystość, szacunek oznacza dla ciebie dzielenie się informacjami: zarówno własnymi przemyśleniami, jak i zadawaniem pytań.
  Dla osoby ceniącej spokój ważniejszy jest komfort emocjonalny: unika mówienia lub robienia czegoś, co mogłoby wywołać dyskomfort u drugiej osoby (kultura „domyślania się” jest tu dobrym przykładem).

• Autonomia vs Koordynacja. Gdy cenisz koordynację, szacunek oznacza zaufanie do innych w podejmowaniu decyzji za ciebie (i odwrotnie – podejmowanie decyzji za nich).
  Gdy cenisz autonomię, szanujesz prawo ludzi do podejmowania własnych decyzji i oczekujesz, że inni pozwolą ci decydować o sobie, najlepiej bez ingerencji.

• Niezawodność vs Elastyczność. Jeśli cenisz niezawodność, szacunek oznacza dla ciebie dotrzymanie każdej obietnicy lub umowy, bez względu na okoliczności.
  Dla osoby ceniącej elastyczność szacunek oznacza uwzględnienie zmieniających się potrzeb i dostosowanie się do nich, nawet jeśli wymaga to zmiany ustaleń lub złamania obietnic.

• Uzasadnienie vs Autorytet. Osoby ceniące uzasadnienie szanują idee i decyzje oparte na argumentach.
  Osoby ceniące autorytet szanują idee i decyzje na podstawie reputacji lub rangi osoby, która je prezentuje.

Używając pierwszej litery swojej preferencji dla każdej osi, otrzymasz trzy- lub czteroliterowy skrót, np. PANU lub SKEA. To twój unikalny styl szacunku – sposób, w jaki wyrażasz swój szacunek. Każdy styl to unikalna kombinacja elementów, które do siebie pasują.

Zderzenia stylów

W przeciwieństwie do języków miłości, które są z natury odmienne, style mogą mieć pewne wspólne elementy, a różnić się innymi. Nawet jeśli style są bardzo podobne, łatwo wyobrazić sobie sytuacje, w których różnice w jednym elemencie prowadzą do konfliktu. Na przykład nastolatek może czuć się lekceważony, gdy rodzice dbają o niego bez pytania o zdanie, podczas gdy rodzice mogą czuć się lekceważeni, gdy dziecko nie dotrzymuje obietnicy. Zrozumienie potrzeb drugiej osoby nie musi zmieniać twojego zachowania, ale może otworzyć rozmowę: dlaczego jedno z was (albo oboje) czuje się lekceważone? Jakie potrzeby i przekonania leżą u podstaw waszych stylów szacunku?

Szacunek a kultura

Podobnie jak style, szacunek jest także kształtowany przez kulturę. Na przykład w Japonii nacisk kładzie się na koordynację, a nie na autonomię. W Holandii ceni się przejrzystość ponad spokój (nie wierz na słowo, sprawdź @LetsDoubleDutch). Chcesz zagłębić się w temat? Zastanów się, jak można by przełożyć języki szacunku na Wymiary Kulturowe Hofstede. „Unikanie niepewności” prawdopodobnie będzie się pokrywać z przejrzystością i niezawodnością, podczas gdy „dystans władzy” z koordynacją i autorytetem, a kolektywizm ze spokojem.

Zrozumienie, że nasze postrzeganie szacunku jest kształtowane przez kulturę, pozwala nam przekształcić zachowania innych i docenić ich perspektywę.

Szacunek a autyzm lub ADHD

Osoby z autyzmem lub ADHD (szczególnie dzieci) są często oskarżane o brak okazywania szacunku. Dzieje się tak, ponieważ ich mózgi znajdują się zdecydowanie po stronie przejrzystości i autonomii.

Osoba z ADHD ma skłonność do elastyczności, a osoba z autyzmem do niezawodności.

Dla tych, którzy cenią spokój i koordynację, pragnienie, by robić swoje i zadawać pytania, może wydawać się lekceważące. W rzeczywistości jest jednak całkowicie odwrotnie – sami oczekiwaliby od ciebie tego samego.

Wychowujesz dziecko, którego mózg jest inny niż otaczających je osób? Może być szczególnie ważne, by znać jego styl okazywania szacunku. Dzięki temu nie będzie musiało ukrywać, kim naprawdę jest.

A jaki jest twój styl szacunku?

Czy to ujęcie tematu zgadza się z twoim postrzeganiem szacunku?

Czy łatwo było ci kreślić swój własny styl?

Czy inni zarzucali ci brak szacunku, podczas gdy ty czułeś(-aś) coś zupełnie innego?

Zostaw komentarz, daj znać, co Cię zainspirowało!

jest to tłumaczenie tego artykułu:
https://odderbeing.com/2024/10/15/respect-styles-why-most-kids-arent-disrespectful (dostęp 13.11.2024)

1. (twice-exceptional kid – dziecka podwójnie wyjątkowego, czyli utalentowanego i jednocześnie
   np. autystycznego lub z nadpobudliwością psychoruchową zwaną ADHD)
   (notka od Odder Being) ↩︎
2. Jeden z moich klientów mówi o sobie żartobliwie „niepełnosprytny” mając na myśli to samo zjawisko. Postanowiłam przytoczyć tu to powiedzonko, bo wydaje mi się lekkie i trafne zarazem.
   (notka od BB) ↩︎