Czas czytania: 3 minuty

Chwalić. Doceniać. Codziennie mówić „wow”, „ekstra”, „jesteś niesamowit_”, „jesteś najlepsz_” i zaklęcie:

„podziwiam Cię”.

To powinno sprawić, że ukochana osoba będzie bardziej zadowolona. Jednak… Uwaga! Powyższa rada sprawdzi się jedynie z osobą, która ma lekki rys narcystyczny, czyli ma tylko niektore cechy tego zaburzenia. Niestety strategia chwalenia ma krotkie nogi, bo będzie pogłębiała rys narcystyczny w Twojej ukochanej osobie… a Ty naprawdę tego nie chcesz.

Narcyzm, jak chyba wszystko na tym świecie, występuje w spektrum. Przeciętna osoba ma w teście na narcyzm 2 do 6 punktów na 40. To nie jest narcyzm. Powyżej 10/40 można mówić o lekkim rysie narcystycznym, a wynik od 15 w górę wskazuje mniejszy lub większy narcyzm (te widełki mogą się różnić w różnych kontekstach kulturowych). Osoba z wynikiem 40/40 dowiedziawszy się, jaki wyszedł wynik powie: hura! Jestem najlepsz_. 😉

1% społeczeństwa to narcyzi, a osób z rysem narcystycznym jest conajmniej 5x więcej.

Narcyzm można podzielić na różne typy i stopnie, które różnią się nasiloną potrzebą uznania, stosunkiem do krytyki i relacjami z innymi. Istnieją dwa główne rodzaje narcyzmu: wielkościowy i wrażliwy. W literaturze pojawia się też pojęcie „zdrowego narcyzmu”. Jest ono jednak dyskusyjne – nie odnosi się do klinicznego narcyzmu, a raczej do cech, takich jak zdrowa samoocena i umiejętność cieszenia się sukcesami, które mieszczą się w normie psychologicznej.

Różne typy narcyzmu

Mimo że ICD-11 nie dzieli narcyzmu na różne podtypy, istnieją klasyfikacje, które wyodrębniają różne style i manifestacje narcyzmu. Zgodnie z literaturą psychologiczną, wyróżnia się kilka głównych typów narcyzmu.

1. Narcyzm wielkościowy (grandiose)

Cechy: Arogancja, poczucie wyższości, dominacja, brak empatii.

Przykład: Osoba, która ignoruje potrzeby innych, ale chwali się swoimi osiągnięciami, oczekując podziwu.

2. Narcyzm wrażliwy (vulnerable)

Cechy: Niska samoocena, nadwrażliwość na krytykę, poczucie wstydu.

Przykład: Osoba bojąca się odrzucenia, która jednocześnie fantazjuje o własnej wyjątkowości.

3. Narcyzm patologiczny

Cechy: Ekstremalna potrzeba uznania, trudności w relacjach, naprzemienne cechy wielkościowe i wrażliwe.

Przykład: Manipulowanie ludźmi dla własnych korzyści, brak stabilnych relacji.

4. Narcyzm złośliwy (malignant)

Cechy: Połączenie narcyzmu, antyspołecznych zachowań, sadystycznych tendencji.

Przykład: Osoba, która celowo szkodzi innym, czerpiąc z tego satysfakcję.

Jak ocenić stopień narcyzmu?

Pytania refleksyjne: Czy łatwo akceptuję krytykę? Czy dostrzegam potrzeby innych?

Obserwacje bliskich: Czy dana osoba domaga się ciągłego podziwu, ignorując twoje potrzeby?

Ostateczna diagnoza powinna być wykonana przez specjalistę. Narcyzm zdrowy to raczej metafora zdrowej samooceny, a nie forma narcyzmu klinicznego.

Zaburzenie osobowości narcystycznej w ICD-11

W ICD-11, zaburzenie osobowości narcystycznej jest definiowane przez obecność przynajmniej pięciu z poniższych cech, które są uporczywe i wpływają na różne obszary życia jednostki:

1. Poczucie wyższości – osoby z narcyzmem mają skłonność do przeceniania własnych umiejętności, osiągnięć i talentów.
2. Potrzeba podziwu – potrzebują nieustannego uznania i uwagi.
3. Brak empatii – trudność w rozumieniu i współczuciu dla innych.
4. Przekonanie o wyjątkowości – wiara, że są wyjątkowe i powinny być traktowane w sposób szczególny.
5. Eksploatowanie innych – wykorzystują innych ludzi do osiągnięcia swoich celów.
6. Zazdrość i przekonanie o zazdrości innych – przekonanie, że inni są im zazdrośni, a oni sami są zazdrośni o sukcesy innych.
7. Arogancka postawa – mają wyraźną postawę roszczeniową, często wykazując brak szacunku dla innych.

Jeśli jesteś blisko z osobą mającą wyraźne cechy narcystyczne (zdiagnozowane, czy nie), chcę dać Ci znać, że wiem o Twoim bezgranicznym zmęczeniu, frustracji i dezorientacji. Jeśli to faktycznie narcyzm, Twoja ukochana osoba nie jest zainteresowana bliskością, jedynie kontrolą i ochroną swojego ego, często Twoim kosztem. Być może poprzez manipulację utrzymuje Cię w przekonaniu, że Wasz związek jest wyjątkowy umiejętnie odgrywając scenki, przez które wierzysz, że Wasza relacja jest bliska, wyjątkowa i nigdy nie spotkasz nikogo lepszego. Jak tylko partner_ zapewni sobie Twoje wsparcie i podziw, traci zainteresowanie i wycofuje (i tak od początku udawaną) empatię i zainteresowanie Tobą zostawiając Cię pełną pełnego wątpliwości, czy jej go czymś nie uraził_ś.

Narcyzm jako zaburzenie osobowości jest stałą cechą danej osoby. Nie licz na zmianę na tym polu.

Na dłuższą metę nie da się tego wytrzymać w bliskości i jednocześnie pozostać w dobrostanie psychicznym. Nic dziwnego, że ze zmęczenia nie umiesz już jasno myśleć, a Twoje poczucie własnej wartości jest bliskie zera. Osoba z narcyzmem (>15/40) nie jest bezpiecznym wyborem, jeśli chcesz tworzyć zdrowy, stały związek oparty na bliskości, ponieważ nie ma ona zdolności do empatii ani nawet chęci jej posiadać.

Podobno istnieją osoby z zaburzeniem narcystycznym lżejszego typu, ktore pracują nad sobą i są zdolne do tworzenia bezpiecznych związków. W moim gabinecie jeszcze nie spotkałam takiej osoby.

Widzę po moich klientkach, że po rozstaniu z narcyzem (miałam tylko jednego takiego klienta, reszta to klientki) przez wyjątkowo długi czas dochodzą do siebie borykając się z zaniżonym poczuciem własnej wartości
i nie mogąc odważyć się na nową miłość pozostają wiele lat samotne.

Na koniec podsumowanie cech charakterystycznych. Osobowośc narcystyczna jest

• zdominowana nastawieniem wielkościowym (w wyobraźni lub na jawie),
• potrzebą bycia podziwian_
• wyróżnia się brakiem empatii i niezdolnością do przyjęcia perspektywy innych osób.

[A tu inny test na narcyzm, jeśli znasz angielski lub użyjesz translatora, to aż 75 pytań, potrzebujesz co najmniej 45 minut: https://www.idrlabs.com/narcissistic-tendencies/test.php]